Dla Kard. Stefana Wyszyńskiego patriotyzm wyrażał się w postawie odpowiedzialności za kraj, miłości i szacunku do ziemi ojców i do rodaków oraz uczciwym wypełnianiu obowiązków dla dobra społecznego i ekonomicznego rozwoju kraju. Patriotyzm nie ma nic wspólnego z nacjonalizmem, który dla Stefana Wyszyńskiego jest siłą odśrodkową rozbijającą chrześcijańską rodzinę ludów i prowadzącą do egoizmu narodowego i braku podmiotowości w stosunku do innych narodów. Nie można jednak zapominać, że patriotyzm wymaga, aby każdy naród w pierwszej kolejności kochał swoją Ojczyznę. Miłość ta zostaje poddana próbie zwłaszcza w sytuacjach trudnych dla Ojczyzny. Dlatego też w obliczu zagrożeń, jakie dotknęły Polskę po roku 1945 Kard. Stefan Wyszyński wezwał Polaków, aby walczyć o wolną Polskę, wierną swojej chrześcijańskiej tradycji. Widzimy więc, że takie rozumienie patriotyzmu, jakie spotykamy w wypowiedziach Prymasa Tysiąclecia, w zasadniczej swej treści pokrywa się z powszechnie przyjęta definicją patriotyzmu, prezentowaną w słownikach i encyklopediach, ale równocześnie otrzymuje swoiste zabarwienie. 

Na wychowanie patriotyczne Prymas Wyszyński patrzył poprzez pryzmat wiary chrześcijańskiej i Ewangelii. Za wzór związku człowieka ze swoją Ojczyzną postawił Jezusa Chrystusa, który, choć posłany do wielu narodów, nie zerwał ze zwyczajami swojego Narodu. Z jego obyczajów i kultury czerpał, przedstawiając „program uniwersalny”, przeznaczony dla każdego człowieka, niezależnie od miejsca i czasu. Według Prymasa Tysiąclecia oparcie się na wierze chrześcijańskiej, przesłaniu Ewangelii, jest też warunkiem ofiarnej służby Ojczyźnie. Tego uzdolnienia nie zdołają zapewnić same z siebie systemy wychowawcze, społeczne i polityczne pobawione wartości religijno-moralnych. Tylko człowiek żyjący wiarą i z niej czerpiący moc jest zdolny całkowicie poświecić się Ojczyźnie.

Kardynał Wyszyński zwrócił też uwagę na rolę Kościoła katolickiego w wychowaniu patriotycznym. Według niego o szczególnym związku narodu i Kościoła w Polsce mówią fakty historyczne, poczynając od chrztu Mieszka I, który wprowadził Polskę do rodziny narodów chrześcijańskich, przez okres „potopu” szwedzkiego, zabory i czasy ostatniej wojny światowej. Kościół był zawsze razem z narodem i Ojczyzną i nigdy jej nie opuszczał, wszczepiał w obyczaje narodowe i ojczyste cnoty społeczne, umożliwiające pełniejsze poświęcenie dla innych. Kościół nauczał miłości Ojczyzny i wierności dla niej.  

W nauczaniu Prymasa Tysiąclecia wychowanie patriotyczne zostało więc mocno powiązane z podstawowymi zasadami wiary chrześcijańskiej i z Kościołem. Wyraża to między innymi następująca wypowiedź: „W Polsce trzeba obudzić wolę czynienia dobra bliźnim. Trzeba ożywić w każdym obywatelu potrzebę żywego związku ze swoim narodem, z własnym państwem, z Kościołem. Trzeba wyrabiać poczucie wspólnoty społecznej i zawodowej i odpowiedzialności za swoje osobiste czyny i całe życie”. 

W formacji patriotycznej na uwagę zasługuje również wątek maryjny. We wszystkich trudnych momentach naszej historii – wyjaśniał Prymas Tysiąclecia, Kościół zawierzał losy narodu Maryi. Znalazło to szczególny wyraz w Jasnogórskich Ślubach Narodu. Przyrzeczenia dotyczyły między innymi walki z wadami narodowymi: powierzchownością religijną, niedbałością, lenistwem, niesumiennością, rozrzutnością, marnotrawstwem, pijaństwem i rozwiązłością.  Podjęcie walki z tym wadami jest równocześnie świadectwem wierności narodowi i Ewangelii Chrystusowej

W wychowaniu patriotycznym istotne jest właściwe postrzeganie Ojczyzny, jej pojmowanie czy obraz. Znaczenie tej kwestii dobrze rozumiał Prymas Tysiąclecia, który swoją Ojczyznę-Polskę porównał do matki. Tym samym został dowartościowany związek, jaki zachodzi między człowiekiem-dzieckiem a matką i narodem-obywatelem a Ojczyzną.